Niet lezen: dit effect heeft het woord ‘niet’ in ons brein
Ontkenningen komen vaak voor in teksten. ‘Mis het niet!’, is zo’n zin die je ongetwijfeld weleens voorbij hebt zien komen als je een uitnodiging krijgt voor een event. Het effect dat tekstschrijvers hiermee beogen, is dat mensen bang worden om het event te missen en een kaartje kopen. Toch is dat niet per se hoe het brein de zin verwerkt. In dit blog lees je wat de kracht van ‘niet’ is in teksten.
Niet rennen in de gang!
De kans is groot dat je bovenstaande zin weleens hebt gehoord van je leraren op de basisschool. Zorgde het ervoor dat je je pas inhield? Waarschijnlijk niet. Met een constructie zoals hierboven, waarin je benadrukt wat er niet mag, bereik je meestal het tegenovergestelde. Dat komt omdat in je brein het woord ‘rennen’ veel meer waarde heeft dan het woord ‘niet’. Hierdoor activeren je hersenen ‘rennen’. En wat ga je doen als kind als dat gebeurt? Juist, rennen! Zo hard als je kan.
Vergelijk het met het voorbeeld van de roze olifant. Probeer dit eens:
‘Dit is een gedachtenexperiment. De komende 10 seconden mag je overal een denken, behalve aan een roze olifant.’
En, waar dacht je aan? Ik doe een gok: een roze olifant. Als mijn antwoord juist is, wil dat niet zeggen dat ik helderziend ben. Wel laat het zien hoe ons brein werkt. Door de woorden ‘roze olifant’ te lezen, ontstaat automatisch dit beeld in je hersenen. Het is vervolgens bijna onmogelijk om dit meteen te schrappen en te denken aan wat je vanavond gaat eten.
Verwerking van niet in je hersenen
Om te begrijpen waarom ‘niet’ niet (😉) werkt in je teksten, moet je weten hoe je hersenen zo’n ontkenning verwerken. We nemen het volgende voorbeeld:
De lamp is niet fel
Waarschijnlijk weet je meteen wat dit betekent: de lamp schijnt, maar je kunt er nog wel naar kijken zonder groene vlekken in je ogen te krijgen. Toch is er om dit te begrijpen al een hoop gebeurd achter de schermen. Oftewel: in je brein. Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen eerst de positieve zin moeten verwerken, voordat ze de ontkenning eraan toevoegen.
In het voorbeeld komt dus eerst de betekenis van ‘De lamp is fel’ in je hoofd. Omdat je ook het woord ‘niet’ hebt gelezen, moet je deze betekenis weer weggooien en vervangen door het tegenovergestelde. Dat proces kost net iets meer tijd dan de verwerking van de positieve variant, zo blijkt uit onderzoek in de psycholinguïstiek (Kaup & Zwaan, 2003).
Niet vermijden in je teksten
Je vraagt je misschien af: ‘Ja maar, als we zo’n zin allemaal begrijpen, waarom moet ik die dan vermijden in mijn tekst?’ Dat heeft alles te maken met de langere verwerkingstijd. Je lezers hebben haast. Nog meer haast als je ze iets probeert te verkopen. Je wilt daarom je boodschap zo snel mogelijk naar de overkant brengen: het hoofd van je lezer. En dat gaat nu eenmaal sneller met een positieve formulering.
Wat dan wel?
Hoe formuleer je negatieve zinnen positief? Vaak is het het beste om de hele zin te herschrijven. Gebruik hierbij woorden die je doel onderstrepen. In het geval van ‘Mis het niet’, ga je bijvoorbeeld voor ‘Schrijf je snel in’, ‘Kom ook’ of ‘Zorg dat je erbij bent’. Door te schrijven wat je de lezer wilt laten doen, activeer je dit begrip in hun brein. Hiermee vergroot je de kans dat ze doen wat je voor ogen hebt.
Gebruik jij vaak niet in je teksten, of wist je al dat positieve formuleringen beter zijn? Laat het me weten!
Voordat je verdergaat…
Zelf beter leren schrijven? Meld je aan voor de gratis cursus Beter Schrijven in 30 dagen!
