Schrappen die hap! Deze woorden heb je niet nodig in je tekst

Geplaatst op 12 augustus 2019 door Donna van de Ven

Schrijven is schrappen. Cliché, maar waar. Ook ik maak me soms schuldig aan iets te lange teksten. Pas als je een woordlimiet hebt, zoals bij het schrijven voor een magazine, zie je welke overbodige woorden je teksten ontsieren. Schrappen die hap!

In dit blog geef ik je de ultieme lijst van woorden die je moet schrappen uit je teksten. Of je nu een mail schrijft naar je collega of een driedelige roman.

#1 Zullen / zouden / zal

Met stip op nummer 1! Zullen en zouden zijn ideale woorden om je achter te verschuilen. ‘Zou jij deze taak willen overnemen?’ We vinden het vriendelijk, aardig, niet te direct. Maar ondertussen klink je onzeker, alsof je twijfelt. Hoe pak je dat beter aan? ‘Als jij de planning maakt, schrijf ik deze brief.’ Ben je nu een botte boer? Nee. Je bent duidelijk en laat zien wat je in ruil daarvoor doet.

Door zullen te schrappen, dwing je jezelf om duidelijk te zijn. En dat maakt elke tekst beter.

P.S. ‘Het zal wel’ blijft uiteraard een legitiem antwoord als iets je niet interesseert.

#2 Dus

“Duuusssss…” Ik hoor het hem nog zeggen: Riks uit Boer zoekt Vrouw. Zijn stopwoord? Dus. Elke korte stilte wist hij op te vullen met dit – laten we maar meteen eerlijk zijn – nietszeggende woord. Schrappen die handel.

Dus verbindt een oorzaak en gevolg aan elkaar. ‘Ik ben moe, dus ik ga naar bed.’ ‘Het regent, dus ik blijf binnen.’ Deze zinnen kloppen perfect. Wat is dan het probleem? Dus voegt niks toe. Het maakt hooguit je lezer onnodig moe. Ben jij de slimmerik die dus gaat vervangen door derhalve, zodoende, dientengevolge en andere (ingewikkelde!) synoniemen? Niet doen.

In een goede tekst heb je geen dus nodig. ‘Ik ben moe. Ik ga naar bed.’ ‘Het regent. Ik blijf binnen.’ Deze zinnen betekenen precies hetzelfde als de eerdere versies met dus. Maar dan sterker.

#3 Overbodige zinsdelen

Het feit dat ik deze tip geef is niet voor niets. “Eh, Donna, wát bedoel je?” Terechte vraag, en precies waar deze tip over gaat. Zinloze zinsdelen.

Iedereen heeft weinig tijd. Je wilt daarom snel jouw boodschap overbrengen. En dat doe je niet met overbodige zinsdelen. Je wilt voorbeelden? Oké:

Het feit dat
Niet voor niets
De reden daarvoor
Op een snelle manier
Zij is iemand die

En om het concreet te maken: ‘Hij is iemand die op een nonchalante manier zijn haar achter zijn oren veegt.’ Gaap. Daar maak je natuurlijk van: ‘Hij veegt altijd nonchalant zijn haar achter zijn oren.’

Check altijd je mails / offertes / memo’s / uitnodigingen voor je ze verstuurt. En schrap wat overbodig is. Het resultaat? Je houdt de interesse van je lezer vast en je boodschap komt beter over. Bingo!

#4 Kunnen

Kunnen we kunnen schrappen uit onze teksten? Yes we can. Het vergt wat oefening, maar zodra je ‘kunnen’ niet meer gebruikt, merk je hoeveel beter je teksten zijn.

Waarom is het beter om ‘kunnen’ te schrappen? Kunnen is een optie. Het is vrijblijvend. ‘Wij kunnen je helpen.’ Oké, maar ga je dat ook echt doen, vraag ik me steevast af bij deze zin. Beter is hier: ‘Wij helpen je graag.’ Kijk, daar heb ik meer vertrouwen in.

Een kleine nuance is hier wel op z’n plek. Kunnen betekent namelijk wél iets. In de betekenis van ‘je kunt het!’, mag je het daarom gewoon gebruiken. Alleen als het samen in een zin staat met een ander werkwoord, kies je vanaf nu voor die ander. Kom je meteen een stuk betrouwbaarder en zelfverzekerder over.

#5 Hij en zij

Voordat je denkt dat je in een genderdiscussie terecht bent gekomen – nee. Daar waag ik me niet aan. Ik heb het over hij en zij als verwijzing naar zelfstandige naamwoorden. Met deze truc voorkom je dat je zelf die discussie aan moet gaan: gebruik het meervoud.

“Voor iemand met een allergie is uit eten gaan een uitdaging. Diegene moet altijd aangeven waar hij of zij allergisch voor is.”

“Voor mensen met een allergie is uit eten gaan een uitdaging. Ze moeten altijd aangeven waar ze allergisch voor zijn.”

Die laatste klinkt veel relaxter, toch? De allergie blijft lastig, maar de zin loopt soepeler. Kies daarom als het even kan voor meervoud. Dat is altijd zij.

De meervoud-tip helpt vooral bij zakelijke teksten. Denk aan rapporten of onderzoeksverslagen. In commerciële teksten – bijvoorbeeld websites of blogs – kies ik ervoor om de lezer direct aan spreken. Net zoals ik met jou doe. Leest een stuk gezelliger.

Wist je trouwens dat er wel een genderneutraal voornaamwoord bestaat? De Correspondent schreef daarover in 2016. Ik weet het nog niet…

#6 Verkleinwoordjes

“Vandaag deel ik een receptje van een lekker en gezond soepje. Ik weet zeker dat je de meeste ingrediënten al in je keukenkastjes hebt liggen. Dit soepje is ook perfect voor een avondje met vriendinnetjes.” Verkleinwoorden. Ze lijken schattig, maar zijn verre van dat.

Hoe voel jij je na het lezen van de tekst hierboven? Begrepen door een gelijke? Of terechtgewezen, omdat de enige soep in jouw keukenkasten uit blik komt? Met verkleinwoorden in een zakelijke tekst doe je jezelf tekort. Je komt onzeker over, terwijl jij de expert bent. Laat dat zien. Wat jij doet is belangrijk, daar komt geen -tje aan te pas.

“Ja maar, sommige woorden zijn toch altijd verkleind?” Inderdaad, tegen een tussendoortje zeg ik geen nee. Maar we gebruiken veel meer verkleinwoorden dan nodig. Let er maar eens op. Ga jij ook weekendjes weg en terrasjes pakken?

#7 Kortom

Na een ellenlange tekst lees je in de laatste zin: ‘kortom, [voeg hier de belangrijkste boodschap in]. WAT?! Als je dat in een paar woorden kon zeggen, waarom heb ik dan net je hele tekst gelezen? Kortom is een grote dooddoener als het gaat om heldere teksten.

De simpelste oplossing om kortom te schrappen, is door je belangrijkste boodschap meteen aan het begin van je tekst te vertellen. Dan bepaalt je lezer daarna zelf of je tekst de moeite van het lezen waard is.

#8 Heel, erg, zeer, veel

Zijn deze woorden echt overbodig? Niet per se. Als je bezoek aan het Rijksmuseum een succes was, zeg je wellicht dat het ‘heel erg mooi’ was. Helemaal goed. Wil je dat beknopt samenvatten, dan zijn er gelukkig genoeg andere opties. Beschrijf het museum bijvoorbeeld als ‘indrukwekkend’ of ‘adembenemend’. Synoniemen.net helpt je uit de brand als je verlegen zit om goede alternatieven.

#9 Worden

Er wordt wat afgeschreven op het internet. De ene tekst loopt beter dan de andere. Terwijl je met een paar verbeteringen zoveel resultaat behaalt. De laatste tip van deze schrapblog is daarom: worden weglaten.

Worden is – net als kunnen – een hulpwerkwoord. In veruit de meeste gevallen gebruik je het niet om je zin betekenis te geven. Het maakt zinnen passief. Weglaten is daarom het beste. Daar wordt je tekst beter van. Oh nee – Daarmee verbeter je je tekst. Een voorbeeld:

“Er wordt onderzoek gedaan naar socialmediagebruik.”

Leuk, maar ik weet niet wie dat doet. En hoe betrouwbaar het daarom is. Onderzoekt Facebook mijn gebruik, of de Universiteit van Tilburg? Maak het actief.

“Facebook onderzoekt socialmediagebruik onder jongeren.”

Bedankt, ik weet genoeg 🧐

Heeft worden dan geen betekenis? Zeker wel. Ik word gek. Hij wordt 15. Natuurlijk mag je worden blijven gebruiken. Alleen niet als opvulling of om je achter te verschuilen.

Schrijven is schrappen?

Natuurlijk zijn er nog veel meer woorden die je zonder pardon kunt schrappen uit je tekst. Betekent dat dat je ze helemaal niet meer mag gebruiken? Nee hoor. Zorg er gewoon voor dat ze niet de rol van stopwoord krijgen: te pas en je onpas gebruiken. Weet je wel.

Verder zijn deze woorden prima kandidaten om te schrappen: